તમારું નસીબ ક્યારે બદલાશે તે કોઈને ખબર નથી. જો તમે છોડશો નહીં, તો તમે બધું પ્રાપ્ત કરી શકો છો. આજે સાગર રત્ન એ દેશની એક વિશેષ રેસ્ટોરન્ટ છે જે દક્ષિણ ભારતીય ખોરાક માટે પ્રખ્યાત છે. આ રેસ્ટોરન્ટની વિશ્વભરમાં શાખાઓ છે.
પરંતુ તમને ભાગ્યે જ ખબર હશે કે જે વ્યક્તિએ આ રેસ્ટોરન્ટ ચેઇનની સ્થાપના કરી હતી તેણે એક વખત કેન્ટીનમાં 18 રૂપિયાના પગાર માટે પ્લેટ ધોઈ હતી.પ્રબળ ઇચ્છાશક્તિ તમને સફળતાના શિખર પર લઈ જઈ શકે છે. તમારે હકારાત્મક રહેવું પડશે.
મુશ્કેલીઓનો ત્યાગ ન કરવો અને પોતે જ કંઇક કરવા માગતા, જયરામ બનાન એક મોટી અને પ્રખ્યાત રેસ્ટોરન્ટ ચેઇનનો માલિક બનાવ્યો છે. જયરામનો જન્મ મંગ્લોર નજીક ‘ઉદુપી’ માં થયો હતો. તેના પિતા ડ્રાઇવર હતા અને ખૂબ ગુસ્સે હતા. તેના પિતાએ કેળની આંખમાં મરચાંનો પાઉડર પણ ઘણી વાર ભૂલ કર્યા પછી મૂક્યો હતો.
તે આજે પણ ગરીબીની યાદોને યાદ કરે છે. જ્યાં સુધી તમે સખત મહેનત નહીં કરો ત્યાં સુધી કંઈ પ્રાપ્ત થતું નથી. ઘણા દિવસો ભટક્યા પછી, જયરામને કેન્ટીનમાં નોકરી મળી. આમાં, તેને ટેબલ સાફ કરવા માટે પ્લેટ ધોવાનું કામ આપવામાં આવ્યું હતું.
આ માટે તેને માસિક 18 રૂપિયા પગાર મળતો હતો. જયરામ ઉદૂપી સમુદાયના છે. આ સમુદાયે બધાને મુંબઈના મસાલા-ડોસા સાથે પરિચય આપ્યો છે. મુંબઈમાં ઘણા હરીફોને જોઇને બનાને દિલ્હી જવાનું વધુ સારું માન્યું.
તમારે સતત પ્રયત્નો કરવા પડશે. આ સફળતા તેણે ખૂબ જ જહેમત બાદ મેળવી છે. જયરામ 1973 માં મુંબઇથી દિલ્હી આવ્યો હતો. તેનો ભાઈ દિલ્હીની ઉદૂપી રેસ્ટોરન્ટમાં નોકરી કરતો હતો. અહીં આવીને કેળાએ 1974 સેન્ટ્રલ ઇલેક્ટ્રોનિક્સની કેન્ટીન માટે ટેન્ડર લીધું.
1986 માં, બનાને ડિફેન્સ કોલોનીમાં સાગર નામનું પહેલું આઉટલેટ ખોલ્યું 5000 રૂપિયા બચાવવાથી અને મિત્રો અને સંબંધીઓ પાસેથી લોન લીધી.કોઈ પણ મોટા લક્ષ્યને હાંસલ કરવા માટે ઘણા સંઘર્ષનો સામનો કરવો પડે છે. અહીં કેળાને અઠવાડિયામાં 3,250 રૂપિયા ભાડુ ચૂકવવું પડતું હતું.
આ આઉટલેટમાં 40 લોકોની બેસવાની ક્ષમતા હતી. પહેલા દિવસનું વેચાણ 408 રૂપિયા હતું. બનાન સમજાવે છે કે દિલ્હીમાં શરૂઆતના દિવસો ખૂબ મુશ્કેલ હતા, કેમ કે લોકોને દક્ષિણ ભારતીય વાનગી વિશે બહુ જાણકારી નહોતી. પણ મને મારી જાત ઉપર વિશ્વાસ હતો. આજે તેમની સફળતાની વાર્તા દરેકની જીભે છે.
સોનું તપે પછી કુંદન બને છે. જે લોકો હિંમત અને આત્મવિશ્વાસ સાથે સંઘર્ષ કરે છે તેઓ જ સફળતાના શિખર પર પહોંચે છે. ઉત્તર ભારતના ફૂડ્સ બિઝનેસમાં ડોસા કિંગના નામથી મશહૂર જયરામ બનાનનો જન્મ ઉડુપી (મેંગલોર, કર્ણાટક)માં થયો હતો. તેઓ સાત ભાઈ-બહેન હતાં.
તેમના ડ્રાઇવર પિતા બાળકોની ભૂલ ક્યારેય માફ કરતા નહોતા. બાળકોને સજા આપવાની બાબતમાં તેઓ એટલા ક્રૂર હતા કે તેમની આંખોમાં મરચાનો ભુક્કો પણ નાખી દેતા હતા.13 વર્ષની ઉંમરમાં જયરામ સ્કૂલની પરીક્ષામાં નાપાસ થઈ ગયા.
પિતાજી નિર્મમતાથી તેમની પિટાઈ કરશે તેવા ડરે તેમણે પિતાના પર્સમાંથી પૈસા કાઢ્યા અને મુંબઈ ભાગી ગયા. અહીં તેમણે હિન્દુસ્તાન ઓર્ગેનિક કેમિકલની કેન્ટિનમાં વાસણ ધોયાં. ત્રણ મહિનામાં જ તેઓ વેઇટર અને આઠ વર્ષમાં નાઇટ મેનેજર બની ગયા. કિશોર વયમાં આ સંઘર્ષે તેમનો આત્મવિશ્વાસ વધાર્યો તો મનમાં સવાલ ઊઠવા લાગ્યા કે શું જીવનભર બીજા લોકો માટે જ મહેનત કરવાની? નોકરી જ નિયતિ છે?
જયરામના ગામના જે યુવાનો તે સમયે રોજગારની શોધમાં મુંબઈ આવતા હતા તેમાંથી ઓછા શિક્ષિત લોકો હોટલ—ઢાબાઓમાં કામ કરતા હતા અથવા તો ડોસા, ઈડલી-સાંભારનો ખૂમચો કે રેકડી ચલાવતા હતા. જયરામ માટે પણ બીજો વિકલ્પ હતો જ.
તેમણે મુંબઈમાં દક્ષિણ ભારતીય ફૂડ્સ સર્વ કરનારાઓની ભીડ જોઈ તો તેઓ દિલ્હી શિફ્ટ થઈ ગયા. તે સમયે ત્યાં હલ્દીરામનો ડોસો ખૂબ જ મશહૂર હતો.
ઉત્તર ભારતીય ફૂડ્સની ત્યાં ઘણી રેસ્ટોરાં હતી, પણ ઓરિજિનલ ટેસ્ટનાં ઈડલી-વડાં કે ડોસા કોઈ સર્વ કરતું નહોતું. રિયલ સાઉથ ઇન્ડિયન ફૂડ્સ વૂડલેન્ડ કે દસપ્રકાસામાં જ સર્વ કરવામાં આવતું હતું, પરંતુ આ રેસ્ટોરાં ખૂબ જ મોંઘી હતી.
ઈ.સ. 1986માં જયરામે રિયલ ટેસ્ટનાં ઈડલી-ડોસા ઓછી કિંમતે સર્વ કરવા માટે તેમણે ડિફેન્સ કોલોનીમાં અઠવાડિયે 3250 રૂપિયા ભાડાની એક દુકાન ભાડે લીધી.
સાગર ફૂડ્સે પહેલા દિવસે 470 રૂપિયાનું વેચાણ કર્યું ત્યારબાદ તો જયરામની ગ્રાહક સેવા અને મેનુએ કમાલ કરી દીધી. બે અઠવાડિયામાં સાગર ફૂડ્સ પર વેઇટિંગ શરૂ થઈ ગયું. ઈ.સ. 1991માં જયરામે લોધી હોટલસ્થિત વૂડલેન્ડ રેસ્ટોરાંને ખરીદી લીધી.
ત્યાં તેમણે 20 ટકા વધારે કિંમતે રિયલ ટેસ્ટની સાઉથ ઇન્ડિયન ડિસીસ સર્વ કરી અને રેસ્ટોરાંનું બ્રાન્ડિંગ બદલીને સાગરરત્ન કર્યું. તેમનો બિઝનેસ આગળ વધવા લાગ્યો, પણ એક દિવસ એક ગ્રાહકે જયરામ બનાનને કહ્યું કે તેઓ ટિફિન જેવું ફૂડ સર્વ કરી રહ્યા છે.
ત્યારે તેમણે સ્વાગત રેસ્ટોરાં ખોલી જેની ખૂબી સી ફૂડ હતું. ત્યારબાદ જયરામ બનાને પાછું વળીને નથી જોયું. આજે ડિફેન્સ કોલોનીસ્થિત આઉટલેટ્સનું દૈનિક વેચાણ 5 લાખ રૂપિયા થઈ ગયું છે.તેર વર્ષની ઉંમરમાં ખાલી હાથે ઘરેથી ભાગનાર જયરામ બનાન આજે ભારત સહિત નોર્થ અમેરિકા, કેનેડા, બેંગકોક અને સિંગાપુરમાં ઓનરશિપ અથવા ફ્રેન્ચાઇઝીની 90 રેસ્ટોરાં (સાગરરત્ન અને સ્વાગત)ની ચેઇનનું સંચાલન કરી રહ્યા છે.
તેનું વાર્ષિક ટર્નઓવર 70 કરોડ રૂપિયા થઈ ગયું છે. જયરામ બનાને ડિશ-વોશર તરીકે કરિયર શરૂ કરી હતી, પણ આજે ઘણા પ્રોફેશનલ્સ તેમના સહયોગી છે. શૂન્યથી શિખર પર પહોંચ્યા પછી પણ જયરામ બનાન સવારે 9 વાગ્યે ઘરેથી નીકળે છે અને રાત્રે 11 વાગ્યે પાછા ફરે ત્યાં સુધી પોતાની રેસ્ટોરાંની વિઝિટ કરે છે. અહીં ઝૂકીને પોતાના ગ્રાહકોને મળે છે.
જયરામ બનાન પોતાની રેસ્ટોરાંના ડાઇનિંગ હોલમાં ક્યારેય ખાવાનું નથી ખાતા. તેમની મનપસંદ જગ્યા કિચન છે. જ્યાં તેઓ એક માખી જોઈને પણ બેચેન થઈ જાય છે. જયરામ બનાને પત્ની પ્રેમા બનાનને પણ ઉદ્યમી બનાવી દીધી છે. તે કંપનીની ઓર્નામેન્ટર (કાગળ પર) ડાયરેક્ટર નથી.
પતિની પ્રથમ સહયોગી છે સાથે પી.જે કેટરર્સની પ્રમોટર પણ છે. પ્રેમા બનાન મોઝર બેયરની ત્રણ કેન્ટિનોનું સંચાલન કરી રહ્યાં છે જ્યાં 10 હજાર કર્મચારીઓને રોજ ફૂડ સર્વ કરવામાં આવે છે.જયરામ બનાનનું સ્વપ્ન 500 રેસ્ટોરાંનું છે. એમાં ચોંકવાની જરૂર નથી,
આવું થશે, કારણ કે તેમણે પોતાનાં તમામ સ્વપ્ન પોતાની શરતે પૂરાં કર્યાં છે. આજે પણ તેમનામાં બાલ્યકાળનું ભોળપણ જોવા મળે છે. ફરક એટલો છે કે ક્યારેક તેમની આસપાસ એંઠી ડિસીસ હોતી જ્યારે આજે સફળતા અને સંપન્નતાની ચમક છે જેનો પાયો મહેનત, લગન અને સાહસ છે.
